Dziedziczenie bez testamentu to tzw. dziedziczenie z ustawy. Spadkodawca nie musi nic robić by doszło do takiego dziedziczenia – ustawodawca decyduje za niego, kto i w jaki sposób dziedziczy. Innymi słowy nie wymaga to żadnej inicjatywy ze strony spadkodawcy.
Inna sytuacja ma miejsce, gdy spadkodawca jednak chciałby zadecydować od sposobie dziedziczenia.
W tym celu należy sporządzić testament.
Spadkodawca ma nieograniczone możliwości w zakresie ustanawiania spadkobierców. W praktyce ustawa nie ogranicza w tym zakresie. Nie musi być to rodzina spadkodawcy, co więcej nie muszą być to osoby fizyczne. Spadkobiercą mogą być także osoby prawne np. spółki.
Jak sporządzić testament?
Jest kilka sposobów
Pierwszy rodzaj to tzw. testament własnoręczny. Jest to najprostszy sposób. Rzecz w tym, że wymogi tego najprostszego muszą być rygorystyczne przestrzegane. Najlepiej przedstawić to w punktach
1. Własnoręczność – oznacza to, że cały – dosłownie cały tekst testamentu musi być spisany własnoręcznie. Nie może być sytuacji, w której zostanie pobrany wydruk wzoru testamentu z Internetu i zostanie własnoręcznie uzupełniony. Podobnie nie można się wyręczyć edytorem tekstów i wydrukować testament napisany komputerowo. Takie sytuacje dyskwalifikują nawet najlepiej zredagowany testament. Własnoręczność oznacza też spisanie treści testamentu własną ręką. Czyli spisanie nawet przez członka rodziny testamentu i podpisanie się pod nim spadkodawcy dyskwalifikuje dokument jako ważny testament. Optymalnym rozwiązaniem jest, gdy ostatnia wola wynika jednoznacznie ze spisanego tekstu, a przekazywany majątek jest precyzyjnie opisany.
2. Podpis własnoręczny. Ten element bywa zaniedbywany, a to z tego względu, że część osób w praktyce podpisuje się skrótowo. Zatem najlepszym rozwiązaniem jest podpisanie się własnoręcznie pełnym imieniem i nazwiskiem. Jest to rozwiązanie optymalne. Samo nazwisko też jest podpisem. Gorzej, gdy w grę wchodzi skrócone znak graficzny mający przypominać nazwisko, czy parafa. W takich sytuacjach decyduje sąd, niejednokrotnie z pomocą biegłego. Warto też wiedzieć, że podpis co do zasady powinien znajdować się pod treścią testamentu.
3. I wreszcie data. Data może być wskazana słownie, cyframi. Ważne jest by była, ponieważ jej brak może decydować o ważności testamentu (brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów). Miejsce położenia daty nie jest istotne – może być przed treścią testamentu, w treści testamentu czy też na końcu dokumentu.
Kolejny sposób na utworzenie testamentu to udanie się do notariusza i spisanie testamentu przez notariusza.
O wszystkie elementy testamentu zadba w takim przypadku notariusz. Praktycznie należy notariuszowi przekazać co i komu spadkodawca zamierza przekazać.
Warto w tym miejscu zatrzymać się nad korzyściami sposobu sporządzania testamentu
Porównując powyższe dwie metody – każda ma wady i zalety.
I tak
Do zalet testamentu własnoręcznego zaliczyć można to, że można go sporządzić dosłownie od ręki. Wystarczy kartka i długopis i testament jest sporządzony.
Daje to możliwość wielokrotnego, bezkosztowego zmieniania testamentów. Wystarczy sporządzić kolejny testament, a poprzedni albo podrzeć albo zostawić jak jest. Praktycznie bezkosztowo można zmieniać tzw. ostatnia wolę
Jakkolwiek mogą z takim testamentem łączyć się także ujemne aspekty.
Otóż trzeba w takim przypadku przemyśleć, gdzie i komu zostawić testament. Trzeba zadbać o zarchiwizowanie takiego dokumentu. Tak, żeby nie był z czasem pognieciony, czy uszkodzony w całości czy części. Warto pamiętać, że uszkodzenie częściowe testamentu może zniekształcić wolę spadkodawcy, czy też uczynić testament nieważnym oświadczeniem – np. na skutek uszkodzenia fragmentu z podpisem.
Wreszcie z własnoręcznym testamentem wiąże się zwiększone ryzyko tego, że nikt ostatecznie nie dowie się o woli spadkodawcy, jeśli nikt na niego po śmierci spadkodawcy nie trafi.
W przypadku testamentu notarialnego praktycznie wadą są kwestie organizacyjne oraz finansowe. Organizacyjne z tej przyczyny, że do jego sporządzenia trzeba udać się do notariusza, który co do zasady pracuje od poniedziałku do piątku. W wyjątkowych sytuacjach notariusz może przyjechać do spadkodawcy. Z kolei aspekt finansowy wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty – kwoty rzędu kilkudziesięciu do kilkuset złotych, w zależności od dokonywanych czynności. Przykładowo
- maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego testament wynosi 50 zł;
- maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego testament zawierający zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku – 150 zł;
- maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego testament zawierający zapis windykacyjny – 200 zł;
- maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego odwołanie testamentu – 30 zł;
Przy tych opłatach pamiętać należy też o kwestiach doliczania podatku VAT jak i opłatach za każdy odpis dokumentu. Szczegółowych informacji uprzednio zawsze udzieli notariusz.
Jakkolwiek są niewątpliwie i zalety
- o wymogi formalne zawsze dba notariusz,
- notariusz gwarantuje, że nawet nieczytelny podpis pozwoli zweryfikować spadkodawcę, gdyż notariusz każdorazowo weryfikuje tożsamość osoby
- notariusz zadba o zgodność treści zapisu z przepisami tzn. pomoże dostosować wolę osoby do obowiązujących regulacji
- testament sporządzony u notariusza nie zaginie, nie zostanie zniszczony ani zniekształcony przez nieczytelność
- testem notarialny może być umieszczony w rejestrze testamentów, co pozwoli po śmierci zweryfikowanie, czy spadkodawca pozostawił testament. Jak podaje się na stronie http://www.rejestrynotarialne.pl/976/TESTAMENTY:
„Celem prowadzenia rejestru testamentów jest zmniejszenie ryzyka, że testament pozostanie po śmierci spadkodawcy nieujawniony lub będzie odnaleziony z opóźnieniem. Rejestr może umożliwić także odszukanie testamentu, gdy jego sporządzenie albo miejsce przechowywania nie są całkowicie pewne.
Zarejestrowanie testamentu w NORT jest dla spadkodawcy dobrowolne i bezpłatne. Rejestracji dokonuje notariusz na wyraźny wniosek testatora zawarty w samym testamencie lub odrębnym protokole. Rejestr nie zawiera żadnej informacji o treści testamentu, zwłaszcza danych osobowych spadkobierców. Potwierdza on jedynie, że określony spadkodawca w ogóle jakiś testament lub testamenty zarejestrował i w jakiej kancelarii (kancelariach) można te dokumenty lub ich wypisy otrzymać.
Informacja o zarejestrowaniu testamentu ujawniona może być dopiero po śmierci spadkodawcy, a informację tę może uzyskać każdy, bez konieczności podania przyczyny poszukiwania testamentu osoby zmarłej. Dopiero dostęp do treści testamentu i możliwość stwierdzenia dziedziczenia na jego podstawie wymaga wykazania interesu prawnego na ogólnych zasadach prawa spadkowego.
Informację z rejestru NORT można uzyskać jedynie u dowolnie wybranego notariusza i tylko pod warunkiem przedstawienia mu aktu zgonu lub innego równoważnego dowodu śmierci testatora.”
Poza powyższymi sposobami utrwalania ostatniej woli warto jedynie wspomnieć także o innych możliwościach przekazania ostatniej woli – jakkolwiek z uwagi na rygory winny być one omówione odrębnie. Sąd to testament ustny w obecności świadków (która to ostatnia wola ostatecznie w terminach wskazanych w kodeksie cywilnym winna być i tak spisana), testament tzw. podróżny (podany dowódcy statku np. powietrznego czy morskiego, jakkolwiek też wymaga spisania), czy testament wojskowy.
Z pewnością w kwestiach testamentów, czy też rozporządzeń majątkowych, czy wreszcie weryfikacji testamentów warto skonsultować sprawę z notariusze,, adwokatem czy radcą prawnym.
W razie pytań pozostajemy do dyspozycji pod podanym w zakładce danymi kontaktowymi
Tel 61 641 64 61